Voor mij is het belangrijkste; Geduldig zijn.
Kijk naar het kind (en de ouder). Eerst luisteren en observeren. Daarna stel ik mezelf deze vragen:
- welk gedrag zie ik? (zowel positief als negatief)
- Waardoor ontstaat dat gedrag?
- Wat kan ik bijdragen aan een positieve ontwikkeling van dit kind?

Ik handel vanuit mijn levensmotto:
Het beste gevoel van de wereld is dat je van betekenis bent voor een ander”. Een persoonlijke passie of drive is naar mijn mening van belang. Anders houd je het niet vol.

Andere belangrijke kwaliteiten en competenties die mij in mijn werk verder hebben gebracht zijn:
- inzicht en invloed
- eerlijk en oprecht
- verbindend
- omgevingssensitief
- eigen kwetsbaarheid durven tonen
- vasthoudend zijn
- kaders en grenzen stellen
- doorzettingsvermogen
- resultaatgericht zijn

Hoi Tea,

Eerst even iets algemeens: ooit leerde ik in mijn theologieopleiding wat de Joodse uitleg is van het woord "Rechtvaardig", nl. iets goed doen waarvoor je bent bedoeld en daarmee voldoen aan de verwachting. In het Hebreeuws kan men dus spreken van een rechtvaardige ballpen: een pen die gewoon schrijft, zonder haperingen, op het moment dat je hem gebruikt en dus dat de pen gewoon doet waarvoor hij gemaakt is, namelijk schrijven. Of een rechtvaardige arts: een arts die goed is in waarvoor hij/zij is opgeleid, goed in het vak én voldoet aan de verwachting van de patiënt.
Als ik dat pas jouw vraag: wanneer ben je een rechtvaardige leerkracht of rechtvaardige hulpverlener of rechtvaardige collega? Als je je werk goed doet, als je doet waarvoor je bent opgeleid en voldoet aan de verwachtingen van....
Het woordje "Goed" is gekoppeld aan je functieprofiel en "Verwachtingen" aan duidelijkheid naar de verwachtende partij. Wat in de ene school of hulpverleningsinstelling van een collega verwacht wordt kan verschillen van een andere. Dus los van functie- en compentieprofielen, zou er ook iets moeten zijn waarin verwachtingen duidelijk gemaakt worden. Wat verwachten wij in deze werksetting van een collega en hoe maken wij in onze werksetting de verwachtingen helder van de personen die iets van ons verwachten?
Zo heeft de ene ouder nodig dat elke zin die gezegd wordt ondubbelzinnig geformuleerd wordt en de andere ouder heeft aan een half woord genoeg en begrijpt wat er bedoeld wordt.
Ik denk dus, dat behalve een competentielijst maken om het "je werk goed doen" in te vatten de ene helft van het functioneren is en verwachtingsmanagement het tweede.
Zo geven wij in het verwachtingsmanagement naar nieuwe collega's heel duidelijk aan dat je veilig voelen erg belangrijk is bij ons en dat het bijvoorbeeld helpend is om je te bedenken dat OVER collega's praten alléén mag als het in dienst staat van (de voorbereiding op) het gesprek MET een collega. Dat je in principe dus altijd in communicatie blijft met collega's. Ook hoort bij ons verwachtingsmanagement (omtrent veilig voelen ook) dat je leert en inziet wat de kracht van kwetsbaarheid is (daar is zelfs een document van) en dat je het belang leert en inziet van congruent zijn, dus dat dat wat je doet helemaal strookt met hoe je je voelt. En dat dit behalve naar collega's toe, netzogoed ook geldt naar ouders toe en naar de kinderen toe.

Wat een prachtige prikkelende vraag Tea. Ik deel je mening dat we ons vakmanschap sterker naar voren kunnen brengen. Grote uitdaging voor sociaal werkers is het vanzelfsprekende onder woorden te brengen. Wat je doet vind je zo gewoon, dat je niet meer ziet hoe bijzonder het is. Je hebt een blinde vlek voor je eigen vakmanschap. Waar ik zelf positieve ervaringen mee heb opgedaan is storytelling. Verhalen van sociaal werkers, maar nog liever verhalen van hun doelgroep gebruik ik om bewust te worden van het vanzelfsprekende. Wat vertellen verzamelde verhalen over kernkwaliteiten en kerncompetenties van jou als sociaal werker (nader te specificeren naar opbouwwerker, jongerencoach, begeleider van nieuwkomers), wat vertellen verhalen over methodieken en materialen die je gebruikt? wat vertellen verhalen over jouw meest essentiële expertise? Het mooie van deze (indirecte) werkwijze is de de trots die het teweeg brengt en dat je wat je zegt concreet kunt maken met behulp van voorbeelden. Nieuwsgierig, zie https://enerrgy.nl/

Mooie vraag Tea!

Ik denk hierbij gelijk aan 'sensitief werken', iets wat bij mijn vorige werk (ik werkte daar met veel nonspeaking kinderen) super belangrijk was, maar lang niet altijd concreet werd uitgelegd aan bijvoorbeeld nieuwe collega's. Ik moet zeggen, dat is ook best lastig inderdaad.. Het begint bij oprecht contact maken maar dat is ook nog niet zo concreet natuurlijk.

Als ik een poging doe om het sensitief werken concreter te maken gekoppeld aan mijn vorige werk, denk ik aan:

- Weten aan welke signalen je bij kinderen (en specifiek per kind waarmee je werkt) kunt herkennen dat het kind spanning of ongemak ervaart of bijvoorbeeld moe is, aan welke signalen je kunt zien dat bijvoorbeeld spanning toeneemt, maar ook aan welke signalen je kunt herkennen dat spanning afneemt of het kind juist erg ontspannen is.

- De signalen kunnen herkennen in de praktijk: dit kun je extra oefenen dmv bijvoorbeeld VIB training voor professionals.

- Weten hoe je kunt reageren op de signalen en open staan voor wat het kind probeert aan te geven, verbaal en non-verbaal. Dat kan ook best een zoektocht zijn van dingen uitproberen en goed observeren als je nog niet snapt waarom het de ene keer goed gaat en de andere keer helemaal mis. Elke situatie is ook uniek natuurlijk dus een kant-en-klare 'als dit, dan dat' die áltijd werkt, bestaat niet maar je kunt wel in grote lijnen een soort basis weten te creëren die je houvast biedt in jouw handelen.

Ik was aan het schrijven over het belang van 'het kind écht leren kennen' maar nadat ik dat opschreef, dacht ik aan een bezoekje van de CliniClowns. Als je het dan hebt over sensitief werken.. wauw! De twee CliniClowns kenden de kinderen niet, ze hadden ze nog nooit ontmoet. Wij bang dat ze een verkeerde snaar zouden raken en er agressie zou volgen, maar zij zeiden 'het komt goed, laat alles maar gaan zoals het gaat'. Wauw! Ze maakten op zo'n prachtige manier contact. Zo mooi en zo puur! Ze voelden alles precies aan.
Nou hoefden zij in dat uurtje natuurlijk geen zorg te dragen voor dat de kinderen voldoende zouden eten, drinken, mee naar buiten gaan, in de taxi stappen etc. en daarbij rekening houden met een tijdschema, maar de verbinding die ze maakten, was prachtig. Vanuit die verbinding werken, lijkt mij zeker onderdeel van sensitief werken! Mijns inziens is dat het startpunt van sensitief werken. Maar hoe doen ze dat? Ik denk een combinatie van liefde voor elk kind, gebruik maken van hun sensitieve voelsprieten (onderbuikgevoel?), het weten en herkennen van signalen en hun eigen puurheid. (Nog steeds niet echt concreet..)

Van uitstapje naar de CliniClowns weer even terug naar waar ik was:
Hierboven noemde ik vooral punten op die je helpen bij sensitief werken: signalen kennen en herkennen en weten wat je zou kunnen doen. Dat is nog niet het sensitief werken in het hier en nu. Als ik dan moet beschrijven hoe sensitief werken vervolgens in de praktijk gaat, kom ik uit op twee onderdelen:

Bewust handelen op basis van de signalen is mijns inziens het ene onderdeel van sensitief werken in de praktijk, ook als je nog niet weet wat verstandig is. Het begint bij een bewuste keuze maken: reageer je of juist niet en als je reageert, wat doe je dan? Ik merk bij mijzelf dat ik hierin toch vaak gebruik maak van mijn onderbuikgevoel (is dat dan het sensitieve? zijn dat die voelsprieten?) en dan gecombineerd natuurlijk met wat ik geleerd heb uit opleiding en ervaring.

Ik denk even hardop over het onderbuikgevoel: door dat onderbuikgevoel er te laten zijn, denk ik dat we oprecht blijven in ons handelen en dat voelt het kind of degene waarmee je werkt. Je doet het vanuit liefde, zorgzaamheid, oprechtheid en jouw passie voor je vak. Anders is het alleen een soort trukendoos, niet zo sensitief als je het mij vraagt.
Maar wat is dat dan? En moet je dat onderbuikgevoel hebben om goed sensitief te kunnen werken? Zo ja.. Ik weet dat dat onderbuikgevoel bij mij goed werkt, in ieder geval bij jonge kinderen werktie goed, bij oudere kinderen juist niet zo goed, en ik zag bij collega's ook al snel of ze dit van nature in zich hadden of juist niet. Is dit iets wat we kunnen aanleren of moet het van nature in ons zitten?

Ik denk wel dat door het leren herkennen van de signalen en weten wat te doen, je ver kunt komen in het sensitief werken maar ik heb toch ook gezien en ervaren dat die voelsprieten, het onderbuikgevoel er laten zijn gecombineerd met 'er zijn', als mens, toch wel echt heel belangrijk is.

Het andere onderdeel van sensitief werken in de praktijk zou dan het leren van ervaringen en observaties zijn: met het geleerde, maak je de volgende keer weer opnieuw die bewuste keuze over wel of niet reageren en zo ja, over wat je dan doet. Maar dan met deze extra opgedane kennis. Bij dit onderdeel denk ik dan aan het leren van hoe jouw handelen heeft uitgepakt: hoe reageerde het kind, wat gebeurde er daarna? Of het observeren van de reactie van het kind bij een ouder of een collega. Of het opmerken van hoe het kind zich voelt in een totaal andere situatie, bijvoorbeeld de signalen dat een kind ontspannen is zonder dat je bewust daar iets voor deed. Daar dan nieuwsgierig naar zijn: komt het door de ruimte, komt het door jouw nabijheid of afstand, door de activiteit die het kind aan het doen is, komt het door een muziekje op de achtergrond, het dekentje over de benen?

Ik weet ook nog een voorbeeld van een kind dat de ene dag ontzettend onrustig was, giechelig, druk en de andere dag een stuk rustiger. We kwamen erachter dat het te maken had met de stof van de kleding of als het label in het tshirt kriebelde in de nek. Als het aan het label lag en het eruit knippen niet werkte omdat er nog steeds een randje achterbleef, deden we het tshirt gewoon even binnenstebuiten aan. Opgelost!
Ook samen met het kind dit soort dingen kunnen en willen ontdekken, daar je best voor willen doen, de tijd voor nemen, is sensitief werken.

Het is een continu proces van bewust doen, ervaren, observeren, leren, enzovoort.